Overzicht living labs

Achteroever Koopmanspolder

Aan het IJsselmeer, vlak bij het West-Friese dorp Andijk, ligt de Achteroever Koopmanspolder. Dit is een bijzondere broedplaats met een natuurontwikkelingsproject van maar liefst 16 hectare. Hier wordt geëxperimenteerd met verschillende waterpeilen en waterbeheertechnieken. De effecten hiervan worden gemeten voor flora, fauna en het watersysteem.

Het waterpeil kan tot bijna 2 meter op en neer bewegen zonder overlast voor het achterland te veroorzaken. Daarnaast leidt de waterberging niet tot grondwaterproblemen in het achterland. Ook is de waterkwaliteit uitstekend, wat de vissen en vogels ten goede komt.

Samenwerkingspartners

De proeftuin Achteroever Koopmanspolder is tot stand gekomen door nauwe samenwerking tussen: Rijkswaterstaat, Deltares, provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, gemeente Medemblik, FishFlow Innovations en Staatsbosbeheer.

Locatie: Andijk, Noord-Holland
Meer informatie: Achteroever Koopmanspolder

Smart Mobility InnoHub

De Smart Mobility InnoHub (SMIH) lost mobiliteitsvraagstukken op met behulp van data en artificiële intelligentie (AI). Denk hierbij aan een app of IT-oplossing. De SMIH helpt u verder met kennis en connecties om een marktverkenning te doen, uw concept te valideren of een prototype te ontwikkelen. SMIH biedt hulp in verschillende stadia van uw ontwerp door de juiste mensen in te schakelen of toegang te geven tot hun grote schat aan mobiliteitsdata. Dit kan van pas komen bij het ontwikkelen van een app of dashboard.

SMIH houdt zich vooral bezig met de uitvoering en uitwerking van innovatieve ideeën. Met een prototype kan eenvoudig feedback worden verkregen van de doelgroep. Deze verbeteringen worden vervolgens weer verwerkt in het concept. Met het ontwikkelen van een prototype maakt u uw concept concreet en tastbaar, stuurt u onjuiste verwachtingen bij en creëert u draagvlak en enthousiasme voor uw idee. Diverse partners van SMIH kunnen u helpen met innovatieve sprints voor rapid-prototyping en mogelijk zelfs sponsoren. Ook zorgt de open databank van de InnoHub (waar Rijkswaterstaat een grote bijdrage aan mobiliteitsdata heeft geleverd) voor grote sprongen op innovatiegebied waarmee oplossingen worden bedacht die bijdragen aan een betere verkeersveiligheid en leefbaarheid.

Samenwerkingspartners

De SMIH beschikt over een ecosysteem aan partners vanuit allerlei sectoren: onderwijs, overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten.

Locatie: Geen vaste plek
Meer informatie: Smart Mobility InnoHub

Dutch Innovation Park

Dutch Innovation Park is de IT-locatie waar Dutch Innovation Community de verbindende factor vormt. Met meer dan 75 bedrijven en instellingen wordt er gewerkt aan toegepaste innovaties op het gebied van cybersecurity, big data, smart mobility en eHealth & Care. Dutch Innovation Park stimuleert en faciliteert ontmoeten, open innoveren en een leven lang ontwikkelen. Een van de drijvende krachten op deze campus is het onderwijs. De Haage Hogeschool en mbo Rijnland bieden hier ICT-onderwijs aan, direct gelegen aan de praktijk. Hier zitten voordelen aan voor zowel ondernemers als scholieren die elkaar hierdoor makkelijk weten te vinden. Daarnaast zitten er veel grote internationale bedrijven op dit park, zoals Siemens, Atos, Lamboo Medical, Topcon en Reconext. Een groot voordeel aan het park is de hoge concentratie van IT-gerelateerde bedrijven, het onderwijsnetwerk en onderzoeksfaciliteiten. Ook zijn de centrale ligging, goede bereikbaarheid en ontwikkelmogelijkheden pluspunten. Er zijn meerdere onderzoeksinstellingen gevestigd in het Dutch Innovation Park, zoals de lectoraten van het Centre of Expertise Cyber Security en het Kenniscentrum Health Innovation.

Samenwerkingspartners

Op het Dutch Innovation Park werken maar liefst 75 bedrijven en instellingen binnen en buiten Zoetermeer in de community samen. Daarnaast werkt Dutch Innovation Park samen met de Haagse Hogeschool en mbo Rijnland aan innovatieve projecten. Zie ook de volledige lijst met communityleden. Binnen Rijkswaterstaat werkt CIV met deze fieldlab samen.

Locatie: Zoetermeer
Meer informatie: Dutch Innovation Park

RDM Next

RDM Next helpt bedrijven om sneller en beter te innoveren. Ze geven workshops, bieden begeleiding en geven advies met een focus op opkomende technologieën, innovatiemethodes, gereedschappen en mensen. Zo zorgen ze voor inclusie, matchmaking en ontwikkeling.

RDM Next is het volgende hoofdstuk in de ontwikkeling van RDM Makerspace, die in 2013 is begonnen. In de eerste jaren zijn er tientallen startups begonnen met hulp van RDM. Nu stimuleren ze innovatie door nieuwe initiatieven te starten en kennis te delen. Met workshops en teamuitjes laat RDM Next u op een leuke en praktische manier kennismaken met nieuwe ontwikkelingen, zoals Artificial Intelligence (AI), Internet of Things (IoT) of Cyber Security. Ook kunt u teambuilding stimuleren door een Rube Goldberg machine in elkaar te zetten of een Robot Race te doen. Zoekt u nog een ruimte voor een congres of vergadering? Dat kan hier ook!

Samenwerkingspartners

RAMLAB, de IoT Academy, Cyber Central, Dent en Captain AI.

Locatie: Rotterdam
Meer informatie: RDM Next

Future Mobility Park

In het Merwe-Vierhavengebied in Rotterdam ligt het Future Mobility Park. Dit gebied wordt ook wel het 'Makersdistrict' genoemd. Het Future Mobility Park is de plek om innovaties rondom mobiliteit te testen, te demonstreren en hier samen van te leren zodat een 'product of service' nog beter wordt. Met een 200 meter lange baan kan ieder voertuig worden getest. Een slimme verkeersinstallatie zorgt ervoor dat situaties in steden kunnen worden gesimuleerd. Daarnaast is er een dronehalte (Galileo, verbonden met RDM-campus aan de zuidzijde van de Maas) en de testbuis van de Hardt Hyperloop van 30 meter lang.

Samenwerkingspartners

Future Mobility Network, AON, Alcatel Lucent Enterprise, CROW, Technolution Move, gemeente Rotterdam, Connekt, Are you Next.

Locatie: Rotterdam
Meer informatie: Future Mobility Park

InnovA58

InnovA58 is een project van Rijkswaterstaat waarbij duurzame innovaties buiten getest worden onder alle verkeersomstandigheden en met dagelijks verkeer dat gebruikmaakt van de A58. Dat maakt het project uniek in Europa. Met dit project dragen we bij aan de ambitie om in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair te  zijn. InnovA58 ligt aan de A58 tussen Tilburg en Eindhoven bij verzorgingsplaats Kloosters. Onder deze living lab vallen de proeftuinen: Innovatiestrook Kloosters, het Innovatiepaviljoen, Verzorgingsplaats 2.0 en Waterberging.

Innovatiestrook Kloosters

De dubbele innovatiestroken zijn in- en uitvoegstroken van de verzorgingsplaats Kloosters. Halfjaarlijks wordt er een strook gebruikt om testen. Met deze innovatiestroken wordt gekeken naar een duurzamere manier van rijstroken aanleggen waarbij minimale CO2-uitstoot vrijkomt en het oog op maximale impact op circulariteit.

Het Innovatiepaviljoen

Het Innovatiepaviljoen is onderdeel van InnovA58 van Rijkswaterstaat en wordt nog gebouwd in de nabije toekomst. Dit symbiotisch paviljoen is er niet alleen als ruimte om innovatieve ideeën te testen, maar dient ook als ontmoetingsplek voor mensen die geïnteresseerd zijn in innovatieve ontwikkelingen binnen de infrastructuur. In dit project innoveren we dus op technisch en sociaal gebied. Het paviljoen wordt gebouwd met als doel meerwaarde te creëren voor de natuur op deze plek. Daarnaast vormt het een verbindingspunt tussen overheden, bedrijven en andere partijen en zal samenwerking en uitwisseling van ideeën op het gebied van innovatie en gezonde leefomgeving stimuleren.

Verzorgingsplaats 2.0

Boskalis Nederland gaat in samenwerking met Rijkswaterstaat verzorgingsplaats Kloosters ombouwen tot moderne stopplek voor weggebruikers gericht op het faciliteren van innovatieve ideeën. Een overkapping in het nieuwe ontwerp is gericht op kansrijke innovaties op het gebied van energie.

Waterberging

Noord-Brabant komt al decennialang met een structurele daling van de grondwaterstand. Deze daling leidt tot negatieve effecten voor ecologie en economie. Klimaatverandering verergert daarbij dit probleem, omdat het leidt tot langere droge periodes en meer momenten met wateroverlast. Om deze waterbalans te helpen verbeteren, wordt er regenwater van de A58 opvangen, gereinigd en opgeslagen om het te gebruiken in tijden van watertekort. Zo kijken we in een gebiedsgerichte aanpak hoe we aan de snelweg andere functies kunnen koppelen naast die van mobiliteit.

Samenwerkingspartners

Onder meer marktpartijen, overheden, kennisinstellingen en gebruikers. Binnen Rijkswaterstaat met WVL, GPO en vele aannemers.

Locatie: Eindhoven
Meer informatie: InnovA58

Leerruimte Self Supporting River System

Het Nederlandse rivierengebied krijgt een steeds natuurlijker aanzicht door grootschalige maatregelen als Ruimte voor de Rivier, Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water (KRW). Tegelijkertijd vragen klimaatveranderingen, krappe budgetten voor beheer en onderhoud en de vraag vanuit de maatschappij om steeds meer in te spelen op actuele en lokale ontwikkelingen in de regio. Dit vraagt om een andere kijk op het rivierbeheer. Het programma Self Supporting River System (SSRS) moet zorgen voor concrete mogelijkheden en slimme samenwerkingen om zo tot een betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam beheer van het riviersysteem te komen. Daarom heeft SSRS de Leerruimte ontwikkeld. Dit is een meetinstrument om samen met de markt en kennisinstituten innovaties door te ontwikkelen om vervolgens toe te passen in de praktijk. Deze leerruimte vormt een gezamenlijke plek om opgaven concreter te maken. SRSS zoekt naar oplossingen voor vraagstukken over biomassa, waterkracht, sediment en de inzet van sociaal kapitaal.

Samenwerkingspartners

Overheden, ondernemers, onderzoek, onderwijs en omgeving (belangengroepen en burgers). Zie ook het overzicht van alle partners.

Locatie: geen vaste plek
Meer informatie: Leerruimte Self Supporting River System

Connectivity Field Lab North Sea

Onze Nederlandse Noordzee is een van de meest intensief gebruikte maritieme gebieden ter wereld. Er lopen belangrijke scheep- en luchtvaartroutes doorheen, maar het bevat ook unieke natuurgebieden. Er wordt gevist en daarnaast ook olie, gas en zand gewonnen. Daarnaast vinden er regelmatig militaire oefeningen plaats en wordt de Noordzee ook voor een groot deel gebruikt voor recreatie.

Onder water liggen pijpleidingen en kabels voor communicatie. Ook zijn er veel windparken voor de kust, maar straks ook ver in zee. De plannen voor grootschalige zonneparken, zeewier-, oester-, en viskwekerij op zee en energiehubs krijgen steeds meer vorm. In dit field lab worden de mogelijkheden van innovatieve ecosystemen onderzocht waarin een sterk innovatienetwerk (waar onder andere SMIH en RDM-Next ook bij betrokken zijn) werkt aan connectiviteit en datadeling op de Noordzee.

Samenwerkingspartners

SMIH, RDM-Next

Locatie: Stellendam, Zuid-Holland
Meer informatie: Connectivity Field Lab North Sea

DOK RWS

DOK RWS is een innovatielab waar stagiaires, trainees en ervaren RWS'ers vanuit verschillende disciplines werken aan innovatieve oplossingen voor relevante vraagstukken binnen Rijkswaterstaat. Vandaag de dag zijn traditionele benaderingen van infrastructuurbeheer en -ontwikkeling niet langer voldoende. De huidige tijd vraagt om nieuwe innovatieve oplossingen. Ook moeten de oude benaderingen heroverwogen worden. DOK RWS vormt de uitstekende plek om dit te onderzoeken. Daarnaast is DOK RWS gericht op het aantrekken en behouden van jong talent zodat zij hun vaardigheden kunnen ontwikkelen en bijdragen aan toekomstgerichte projecten. DOK RWS is een voortdurend leerproces dat bezig is met het verkennen van de opgaven van RWS en het definiëren van de volledige invulling van deze aanpak.

Locatie: Utrecht
Contact: dokrws@rws.nl

Portfolioaanpak Bruggen

Heel veel bruggen en sluizen zijn aan renovatie toe. Daarom zijn repeteerbare handelingen met een programmatische aanpak gewenst. In het Portfolioaanpak Bruggen worden 4 bruggen gerenoveerd of vernieuwd binnen 1 gezamenlijk project en contract door samenwerking tussen Rijkswaterstaat en de Provincie Noord-Holland. Deze samenwerking is tot stand gekomen op initiatief van Roadmap 1 Bruggen en Sluizen van De Bouwagenda. Door het delen van praktijkkennis op het terrein van nieuwe aanbesteding- en contractvormen moet een effectieve samenwerking tot stand komen en gezamenlijke innovatie gestimuleerd worden.

Samenwerkingspartners

Provincie Noord-Holland en gemeente Amsterdam.

Locatie: geen vaste plek
Meer informatie: Portfolioaanpak Bruggen

Veerse Meer

Het Veerse Meer is een uniek gebied in Zeeland. Het is een historisch zoutwater meer dat ontstaan is in 1961 en nagenoeg de hele geschiedenis van Zeeland om zich heen vormt. Er is een gebiedsvisie ontwikkeld met als doel de kwaliteiten van het meer en het omliggende gebied te behouden en te versterken. Hierbij moeten de waterveiligheid, natuur, (verblijfs)recreatie, landbouw, visserij, leefbaarheid en landschap met elkaar in balans zijn. Zo zorgen we er samen voor dat het gebied, zowel in 2030 als daarna, toegankelijk en aantrekkelijk blijft voor haar verschillende functies en gebruikers. Deze visie is een breed gedragen toekomstperspectief.

De strategie in de visie van dit gebied is tweeledig: 1) het beschermen, versterken en beleven van bestaande natuur- en recreatiekwaliteiten, en 2) ontwikkelen van nieuwe kwaliteiten door een gebiedsgerichte aanpak. Deze ontwikkeling pakken we in eerste instantie op in de aangewezen aandachts- en beschermingsgebieden.

Inmiddels zijn veel partijen aan de slag met de uitvoeringsagenda die in 2022 ontwikkeld is. Er is een gebiedstafel opgericht waarin actuele ontwikkelingen over de gebiedsvisie, de ontmoeting, samenwerking en inspiratie voor de toekomst centraal staan. Deze gebiedstafel vormt het overlegorgaan voor bestuurders en ambtenaren van overheden en maatschappelijke organisaties.

Het onderzoek naar de waterkwaliteit is vooral belang omdat de resultaten effect kunnen hebben op alle functies en gebruikers in het gebied. Dit onderzoek is gestart in december 2021.

Samenwerkingspartners

Gemeenten Goes, Middelburg, Noord-Beveland en Veere, Rijkswaterstaat Zee & Delta, Waterschap Scheldestromen, Gebruikersraad Veerse Meer, HISWA-RECRON, Koninklijke Horeca Nederland, Natuurmonumenten, Nederlandse Oestervereniging en Schuttevaer, Nederlandse Onderwatersportbond, Sportvisserij Zuidwest Nederland, Staatsbosbeheer, Stichting Dagattracties Zeeland, Stichting Duinbehoud, Stichting Vrije Recreatie, Toeristisch Ondernemend Zeeland, VEKABO, Vereniging Beroepsvissers Veerse Meer, Visstand Beheercommissie, Watersportverbond, Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontact, Het Zeeuws Landschap, Zeeuwse Milieufederatie, Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie en de Provincie Zeeland.

Locatie: tussen Oosterschelde en Noordzee
Meer informatie: Visie Veerse Meer Gebied

Nieuw Zwanenburg

Nieuw Zwanenburg is een broed- en bloeiplaats voor regeneratieve en biobased infrastructuur. Het omvat 10 hectare grond in een 17e-eeuwse oude hoeve. Dit living lab is in 2020 ontstaan vanuit samenwerking tussen Rijkswaterstaat en het Brainport ecosysteem Eindhoven. Op deze plek dragen we bij aan de ambitie om in 2030 klimaatneutraal te zijn door biobased materialen te telen voor grond-, weg- en waterbouw met respect voor bodem, water en lucht. Natuurlijke hulpbronnen worden hier versterkt in plaats van uitgeput.

Er zijn 5 disciplines bij betrokken: ondernemers, onderwijs/opleiding, ontwerpers, overheden en allemaal vanuit de omgeving (de 5 O’s). Nieuw Zwanenburg is een opkomende locatie waar een vernieuwend samenwerkingsmodel centraal staat gebaseerd op de kernwaarden leven, ruimte, onafhankelijkheid en gelijkwaardigheid. In dit living lab zal Rijkswaterstaat op 2 niveaus leren: op inhoud en manier van samenwerken. De inhoudelijke focus ligt op biobased materialen en regeneratief werken.

Samenwerkingspartners

TU Eindhoven, InnovA58 en Low Tech Campus.

Locatie: Oirschot, Noord-Brabant
Meer informatie: Nieuw Zwanenburg

Innovatie TestCentrum

Het Innovatie TestCentrum (ITC) van Rijkswaterstaat test kansrijke innovaties in de praktijk om te kijken of ze voldoen aan wet- en regelgeving. Zo kunnen deze nieuwe technieken en materialen worden ontdekt en toegepast in dagelijkse werkzaamheden. Het ITC is bedoeld voor partijen die een innovatief product hebben ontwikkeld op het gebied van grond-, weg- en waterbouw (GWW) en deze vervolgens willen testen. Hiervoor kunnen ze een aanvraag indienen. Bij een positieve eerste beoordeling van de test volgt een startgesprek. Wanneer blijkt dat de innovatie kansrijk is, maken we in samenwerking plannen voor onder andere de testopzet, de financiering, de keuze van het testinstituut en de planning.

Samenwerkingspartners

Wisselende wegbouwpartners en kennispartners

Locatie: geen vaste plek
Meer informatie: Innovatie TestCentrum

I-Lab West

I-Lab West is een experimenteel lab voor innovaties, waar mbo Rijnland, Haagse Hogeschool en TU Delft samenwerken met rijksorganisaties om de informatiehuishouding en publieke dienstverlening te verbeteren. Het doel is om een innovatieve leercommunity te creëren voor studenten, docent-onderzoekers en professionals van de Rijksoverheid. Deze community richt zich op het ordenen en toegankelijk maken van informatie. In het I-Lab West kunnen deelnemers zich verdiepen in overheidsvraagstukken en oplossingen bedenken voor actuele digitaliseringsvraagstukken. Zo zijn er onder andere experimenten uitgevoerd met een virtuele informatieassistent, zijn er systeemeisen ontwikkeld voor een documentmanagementsysteem, en is er een serious game voor ambtenaren gemaakt.

Samenwerkingspartners

Mbo Rijnland, Haagse Hogeschool, TU Delft en diverse Rijksorganisaties binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Locatie: Zoetermeer
Meer informatie: I-Lab West